1. Than hoạt tính là gì?
Than hoạt tính là một loại bột mịn màu đen được làm từ than xương, vỏ dừa, than cốc, than bùn, than đá, hạt ô liu, mùn cưa.
Than trở nên hoạt tính bởi quá trình nung nóng trong nhiệt độ rất cao. Nhiệt độ rất cao thay đổi cấu trúc bên trong, làm giảm kích cỡ các lỗ và gia tăng diện tích bề mặt, khiến than trở nên xốp hơn bình thường.
Than hoạt tính không nên bị nhầm lẫn với than cục dùng để nướng BBQ, dù cả hai đều có thể được làm từ chung vật liệu, than cục chưa được kích hoạt ở nhiệt độ cao. Hơn thế nữa, chúng chứa các chất phụ gia gây độc cho con người.
2. Than hoạt tính hoạt động như thế nào?Than hoạt tính hoạt động bằng cách giữ các độc tố và hóa chất vào nó, ngăn chặn chúng bị hấp thụ. Kết cấu xốp của than hoạt tính có điện tích âm, giúp thu hút các phân tử mang điện tích dương, chẳng hạn như các độc tố và hơi. Than hoạt tính giữ các độc tố và hóa chất vào bên trong.
Vì than hoạt tính không được hấp thu bởi cơ thể. Nó mang theo những độc tố đã được giữ lại ở bề mặt ra khỏi cơ thể thông qua phân.
3. Than hoạt tính-biện pháp điều trị độc tố khẩn cấp
Nhờ các đặc tính liên kết độc tố, than hoạt tính có nhiều công dụng y tế. Ví dụ, than hoạt tính thường được sử dụng trong các trường hợp ngộ độc. Đó là bởi vì nó có thể liên kết nhiều loại thuốc, làm giảm tác dụng của chúng. Ở người, than hoạt tính đã được sử dụng làm thuốc giải độc từ đầu những năm 1800.
Nó có thể được sử dụng để điều trị việc sử dụng thuốc kê đơn quá liều, cũng như các loại thuốc bán không cần đơn như aspirin, acetaminophen và thuốc an thần.
Ví dụ, những nghiên cứu cho thấy rằng khi sử dụng một liều từ 50-100 gram than hoạt tính thì trong vòng 5 phút từ khi uống thuốc, than hoạt tính có thể làm giảm đến 74% sự hấp thu thuốc ở người trưởng thành.
Khả năng này sẽ bị giảm đi khoảng 50% tác dụng khi sử dụng than hoạt tính sau 30 phút kể từ lúc uống thuốc, và chỉ còn 20% nếu như dùng than hoạt tính sau 3 giờ sau khi dùng thuốc quá liều.
Liều đầu với 50-100 gram than hoạt tính thường sẽ được theo sau bởi 2 đến 6 liều 30-50 gram mỗi 2 đến 4 giờ. Tuy nhiên, phác đồ đa liều này được sử dụng ít và thường chỉ hiệu quả trong một số trường hợp ngộ độc.
Hơn nữa, các chuyên gia cảnh báo rằng than hoạt tính không nên được sử dụng thường xuyên trong tất cả các trường hợp ngộ độc. Thay vào đó, việc sử dụng nên được xem xét dựa trên từng trường hợp. Ví dụ, nó ít có tác dụng trong trường hợp ngộ độc rượu, kim loại nặng, sắt, lithium, kali, axit hoặc kiềm.
4. Có thể tăng cường chức năng thận
Than hoạt tính có thể giúp thúc đẩy chức năng thận bằng cách làm giảm lượng chất thải mà thận cần phải lọc. Than hoạt tính có thể mang lại một phần lợi ích cho các bệnh nhân đang chịu đựng bệnh thận mãn tính, khi mà thận của bệnh nhân không thể lọc các chất thải tốt.
Thận khỏe mạnh có thể dễ dàng lọc máu mà không cần sự hỗ trợ nào. Tuy nhiên, những bệnh nhân đang phải chịu đựng bệnh thận mãn tính thường khó loại bỏ urê và các độc tố khác khỏi cơ thể hơn. Than hoạt tính có thể có khả năng hút urê và các độc tố khác, giúp cơ thể bạn loại trừ chúng.
Urê và các sản phẩm đào thải khác có thể di chuyển từ mạch máu qua vào bụng thông qua một quá trình khuếch tán. Ở bụng, chúng bị hút vào than hoạt tính và được bài tiết khỏi cơ thể bằng phân. Than hoạt tính đã cho thấy rằng nó giúp cải thiện chức năng hoạt động của thận ở những người mắc bệnh thận mãn tính.
Trong một nghiên cứu, than hoạt tính có thể giúp làm giảm lượng urê và các chất thải khác ở những bệnh nhân mắc bệnh thận giai đoạn cuối.
Dù vậy, những bằng chứng hiện tại rất thiếu cơ sở, và cần phải có nhiều nghiên cứu chất lượng cao hơn nữa để đem lại một kết luận chính xác.
5. Làm giảm các triệu chứng của hội chứng mùi cá
Than hoạt tính có thể giúp làm giảm đi mùi khó chịu ở những người mắc hội chứng mùi cá. Hội chứng mùi cá là một tình trạng có tính di truyền khi trimethylamine (TMA), một hợp chất có mùi tương tự như mùi cá thối, tích trữ trong cơ thể.
Những người khỏe mạnh thường có khả năng chuyển hóa các TMA có mùi tanh thành một hợp chất không mùi trước khi đào thải qua nước tiểu. Tuy nhiên, những người mắc hội chứng mùi cá thiếu đi enzyme cần thiết để thực hiện sự chuyển hóa này. Điều này khiến cho các trimethylamine tích tụ trong cơ thể và vào nước tiểu, mồ hôi và hơi thở, dẫn đến tăng mùi hôi, mùi cá.
Các nghiên cứu cho thấy bề mặt xốp của than hoạt tính có thể giúp giữ các hợp chất có mùi hôi và nhỏ như TMA, làm tăng khả năng bị bài tiết của chúng.
Một nghiên cứu nhỏ trên bệnh nhân TMAU đã phân tích tác dụng của việc bổ sung 1,5 gram than trong 10 ngày. Nó làm giảm nồng độ TMA trong nước tiểu của bệnh nhân xuống mức bằng những người khỏe mạnh. Những kết quả này có vẻ đầy hứa hẹn, nhưng cần nhiều nghiên cứu hơn.
6. Có thể giảm mỡ máu
Than hoạt tính cũng có thể giúp giảm mức cholesterol. Đó là bởi vì nó có thể liên kết cholesterol và axit mật có chứa cholesterol trong ruột, ngăn cơ thể hấp thụ chúng.
Trong một nghiên cứu, dùng 24 gram than hoạt tính mỗi ngày trong bốn tuần đã làm giảm 25% cholesterol toàn phần và 25% cholesterol xấu LDL. Nồng độ cholesterol HDL tốt cũng tăng 8%. Trong một nghiên cứu khác, uống 4 -32 gram than hoạt tính mỗi ngày giúp giảm cholesterol toàn phần và xấu LDL xuống 29% - 41% ở những người có mức cholesterol cao.
Trong nghiên cứu này, liều lượng cao hơn của than hoạt tính có vẻ hiệu quả nhất. Các kết quả tương tự đã được báo cáo trong hầu hết, nhưng không phải tất cả, các nghiên cứu. Tuy nhiên, thật thú vị khi tất cả các nghiên cứu liên quan đến chủ đề này đã được thực hiện vào những năm 1980. Nhiều nghiên cứu trong thời gian gần hơn sẽ giúp xác nhận mối liên quan.
7. Khẩu trang than hoạt tính
Loại than hoạt tính được sử dụng trong quá trình sản xuất khẩu trang làm từ carbon đã qua xử lý ở nhiệt độ hơi nước (từ 9000-1000 độ C), trong môi trường yếm khí để tạo ra được carbon có cấu trúc của mao mạch khá lớn, nhằm giảm khối lượng riêng, tăng bề mặt tiếp xúc. Thông thường, các loại khẩu trang than hoạt tính sẽ chứa than hoạt tính hoặc có thể được chế trực tiếp từ sợi than hoạt tính.
Do vậy, khẩu trang hoạt tính được đánh giá mang đến nhiều tính năng ưu việt, không chỉ có khả năng ngăn ngừa bụi bẩn mà còn ngăn được một số loại hóa chất và khí độc hại như CO2, SO2, H2S,..., giảm thiểu tối đa các tác nhân gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người.
Tuy nhiên, chúng ta cần lưu ý sử dụng những loại khẩu trang từ các nhà sản xuất uy tín, cũng như sử dụng khẩu trang đúng cách để đảm bảo hiệu quả phòng bệnh.
8. Công dụng khác
Than hoạt tính cũng là một loại thuốc dùng trong gia đình phổ biến với rất nhiều công dụng, mặc dù điều quan trọng cần lưu ý là không phải tất cả các phương pháp sử dụng này đều được chứng minh bằng khoa học. Các cách dùng phổ biến gồm:
Giảm đầy hơi: Một số nghiên cứu báo cáo rằng than hoạt tính có thể giúp giảm tạo hơi sau những bữa ăn hay gây đầy hơi. Nó cũng có thể giúp cải thiện mùi của hơi. Tuy nhiên, không phải tất cả các nghiên cứu đều quan sát thấy lợi ích này
Lọc nước: Than hoạt tính là một cách phổ biến để giảm hàm lượng kim loại nặng và florua trong nước. Tuy nhiên, nó dường như không hiệu quả trong việc loại bỏ vi rút, vi khuẩn hoặc khoáng chất nặng.
Làm trắng răng: Sử dụng than hoạt tính để đánh răng được truyền tai rằng giúp răng trắng hơn. Người ta nói làm như vậy bằng cách hấp thụ mảng bám và các hợp chất làm răng xỉn màu khác. Tuy nhiên, không có nghiên cứu nào hỗ trợ cho tác dụng này.
Chống say: Than hoạt tính đôi khi được sử dụng như một phương pháp giảm váng đầu buồn nôn khi say. Trong uống than hoạt tính với rượu có thể làm giảm nồng độ cồn trong máu, tác dụng của nó đối với tình trạng khó chịu này vẫn chưa được nghiên cứu
Chăm sóc da: Bôi than hoạt tính lên da được quảng cáo là phương pháp điều trị hiệu quả đối với mụn trứng cá và côn trùng hoặc rắn cắn. Tuy nhiên, đây vẫn chỉ là lời đồn.
9. Than hoạt tính có an toàn không?
Than hoạt tính được cho là an toàn trong hầu hết các trường hợp và các tác dụng phụ được cho là không thường xuyên và hiếm khi nghiêm trọng. Điều đó có thể gây ra một số tác dụng phụ khó chịu, phổ biến nhất là buồn nôn và nôn. Ngoài ra, táo bón và phân đen là hai tác dụng phụ thường được báo cáo khác.
Khi than hoạt tính được sử dụng làm thuốc giải độc khẩn cấp, có nguy cơ nó có thể đi vào phổi, thay vì dạ dày. Điều này đặc biệt đúng nếu người uống bị nôn hoặc buồn ngủ hoặc không đủ tỉnh táo. Vì nguy cơ này, than hoạt tính chỉ nên dành cho những bệnh nhân hoàn toàn tỉnh táo.
Hơn nữa, than hoạt tính có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng ở những người mắc bệnh rối loạn chuyển hóa porphyria, một bệnh di truyền hiếm gặp ảnh hưởng đến da, ruột và hệ thần kinh.
Ngoài ra, trong những trường hợp rất hiếm, than hoạt tính đã được cho là gây tắc nghẽn hoặc thủng ruột.
Điều đáng nói là than hoạt tính cũng có thể làm giảm sự hấp thụ của một số loại thuốc. Do đó, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng loại thuốc này.
Khách hàng có thể trực tiếp đến hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc để thăm khám hoặc liên hệ hotline tại đây để được hỗ trợ.
Bài viết tham khảo nguồn vinmec.com: healthline.com, medicalnewstoday.com, webmd.com
Nơi mua than hoạt tính lọc nước, vật liệu lọc nước ở Hà Nội. Hotiline/zalo mua hàng 24/7: 0948.381.938
